Rắn là một trong những loài động vật có vảy đặc biệt, thu hút sự chú ý của con người không chỉ bởi vẻ ngoài bí ẩn mà còn bởi những tập tính sống độc đáo. Trong tự nhiên, chúng đóng vai trò quan trọng đối với hệ sinh thái, nhưng đồng thời cũng là nỗi lo ngại của nhiều người khi gặp phải. Rắn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái nhưng cũng gây lo ngại cho nhiều người. Bài viết này cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm, môi trường sống và cách nhận biết các loài rắn phổ biến tại Việt Nam, giúp bạn trang bị kiến thức để sống an toàn và hài hòa với thiên nhiên. Hãy cùng khám phá thế giới của những “kẻ săn mồi” này để hiểu rõ hơn về sự tồn tại và vai trò của chúng trong tự nhiên.
Thông tin tổng quan về các loài rắn
Nguồn gốc của loài rắn
Theo các nghiên cứu khoa học, loài rắn có nguồn gốc từ những tổ tiên xa xưa thuộc nhóm bò sát biển đã tuyệt chủng, được gọi là Mosasaur. Những nghiên cứu này cho thấy nhiều đặc điểm hình thái của rắn hiện đại tương đồng với tổ tiên này. Hơn nữa, vào năm 2015, một hóa thạch của một loài rắn có bốn chân, có niên đại khoảng 113 triệu năm, đã được phát hiện.
Sự phát hiện này đã mở ra một góc nhìn mới về sự tiến hóa của rắn, cho thấy loài rắn cổ đại này sở hữu nhiều đặc điểm tương tự như rắn ngày nay. Hiện tại, các họ rắn được phân bố rộng rãi trên toàn cầu, trong đó có sự hiện diện đa dạng của các loài rắn tại Việt Nam, làm phong phú thêm hệ sinh thái động vật nơi đây.
Đặc điểm hình thái và sinh học của rắn
Rắn là tên gọi chung cho một nhóm loài động vật bò sát không chân thuộc phân bộ Serpentes. Với hình dáng thon dài và cấu trúc cơ thể dạng ống, chúng có cấu tạo xương sống, được bảo vệ bởi lớp da phủ bằng vảy xếp chồng lên nhau, giúp chống lại các yếu tố môi trường bên ngoài.
Khác với tổ tiên của chúng, nhiều loài rắn hiện nay có cấu trúc sọ với số lượng khớp nối cao hơn, cho phép chúng có khả năng nuốt những con mồi có kích thước lớn hơn đáng kể so với đầu của chúng, nhờ vào khả năng linh hoạt của quai hàm. Để thích ứng với hình dáng cơ thể, các cơ quan đôi như thận được sắp xếp không theo hình thức đối xứng, mà một bên nằm trước, bên kia nằm sau. Rắn chỉ có một phổi hoạt động và sở hữu một khung chậu, cùng với một cặp vết tích của vuốt ở gần lỗ huyệt, chứng tỏ nguồn gốc tiến hóa từ tổ tiên có chân.
Tập tính của rắn
Thời gian hoạt động: Rắn có thể hoạt động cả ban ngày lẫn ban đêm, tùy thuộc vào từng loài. Chẳng hạn, rắn hổ mang non thường hoạt động vào ban ngày, trong khi rắn trưởng thành lại có xu hướng hoạt động vào ban đêm.
Nơi sống: Đa phần các loài rắn tập trung ở vùng núi cao, nơi có môi trường tự nhiên thuận lợi và ít bị tác động bởi con người.
Nuốt mồi: Rắn có khả năng nuốt những con mồi lớn hơn nhiều so với kích thước cơ thể của chúng. Cấu trúc xương hàm của rắn cho phép há miệng một cách linh hoạt nhờ vào các dây chằng nối giữa các xương.
Sinh sản: Hầu hết các loài rắn ở Việt Nam đẻ trứng và không xây tổ. Thay vào đó, chúng lựa chọn những nơi yên tĩnh, an toàn để thực hiện quá trình sinh sản.
Lột xác: Tùy thuộc vào độ tuổi, giai đoạn hoạt động và tình trạng sức khỏe, rắn có thể mất từ 20 đến 80 ngày để lột xác một lần. Trước khi lột xác, chúng thường ít hoạt động và có thể bỏ ăn.
Sử dụng nước: Rắn uống nước trong các kỳ hoạt động, đặc biệt là vào mùa hè để duy trì độ ẩm và cân bằng sinh lý.
Mùa giao phối: Sau kỳ ngủ đông, rắn thường ra ngoài để sưởi ấm và tìm kiếm thức ăn. Vào tháng 3, chúng bắt đầu tìm bạn tình để giao phối.
Tìm bắt con mồi: Các loài rắn thường chủ động tìm kiếm thức ăn và con mồi trong khu vực sinh sống của mình.
Tự vệ: Rắn rất nhạy cảm với các chấn động truyền qua mặt đất, điều này giúp chúng phát hiện sự hiện diện của kẻ thù hoặc những mối nguy hiểm xung quanh.
16 Loài rắn thường xuất hiện phổ biến tại Việt Nam
Những loài rắn độc nguy hiểm
Rắn lục sừng:
Tên khoa học: Trimeresurus cornutus
Kích thước: khoảng 50 cm
Đặc điểm: Đầu hình tam giác rõ ràng, vảy nhỏ phủ kín đầu, có vảy trên mắt phát triển thành sừng, nên thường được gọi là “rắn quỷ”. Đây là một trong những loài rắn độc chỉ có ở các vùng núi cao của Việt Nam, nọc độc của nó được xếp vào nhóm nguy hiểm nhất.
Ngoài tên gọi rắn lục sừng, loài rắn này còn được biết đến với cái tên rắn quỷ
Rắn lục đuôi đỏ:
Tên khoa học: Trimeresurus albolabris
Kích thước: con đực dài khoảng 600 mm, con cái lên tới 810 mm
Đặc điểm: Màu xanh, đuôi nâu đỏ, đầu tam giác, đồng tử dọc. Loài này sinh sống chủ yếu trên núi cao và trong rừng sâu thuộc dãy Trường Sơn và khu vực Tây Bắc Việt Nam. Chúng có khả năng sinh sản cao với mỗi lứa từ 7 đến 16 rắn con, dài từ 12 đến 18 cm. Nọc độc của chúng gây ra những vết thương nghiêm trọng do độc tố hoại tử và chống đông máu.
Rắn lục đuôi đỏ thuộc một trong những nhóm rắn lục có độc tính mạnh nhất
Rắn lục đầu bạc
Tên khoa học: Azemiops feae
Kích thước: dài từ 80 cm đến 1 m
Đặc điểm: Đầu hơi dẹp, phân biệt rõ với cổ. Loài này sống ở các vùng núi cao lên đến 1.000 m và hiện nay chỉ còn rất ít ở tự nhiên, chủ yếu phân bố ở Cao Bằng, Vĩnh Phú và Lạng Sơn.
Rắn lục đầu bạc được coi là một trong những loài rắn cổ xưa nhất
Rắn lục Von Gen
Tên khoa học: Viridovipera vogeli
Đặc điểm: Thân và đầu màu xanh lục, bụng màu nhạt hơn. Rắn lục Von Gen rất khôn ngoan trong việc lẩn trốn và săn mồi. Nọc độc của chúng cực mạnh, có thể giết chết con mồi ngay lập tức. Chúng thường sống ở những khu vực rậm rạp, đồi núi cao từ 900 m đến 1.500 m, đặc biệt là ở Gia Lai, Đồng Nai và Lâm Đồng.
Loài rắn lục Von Gen có khả năng ẩn mình và săn mồi một cách đầy tinh ranh
Rắn lục Trùng Khánh
Tên khoa học:Protobothrops trungkhanhensis
Kích thước: khoảng 70 cm
Đặc điểm: Nhỏ hơn so với nhiều loài rắn trong chi Protobothrops. Chúng thường sinh sống ở độ cao 500 – 700 m trong các khu rừng thường xanh và rừng mưa nhiệt đới, được phát hiện gần đây tại khu bảo tồn thiên nhiên Trùng Khánh, Cao Bằng.
Rắn lục Trùng Khánh là một loài mới được các nhà nghiên cứu phát hiện gần đây ở Cao Bằng
Các loại rắn hổ mang
Rắn hổ mang đất:
Tên khoa học: Naja kaouthia
Kích thước: Trung bình 1.5 m
Đặc điểm: Còn được gọi là rắn hổ mắt kính, loài rắn này sở hữu cấu tạo ngoại hình đặc biệt với hình dạng đầu dẹt và thân hình thon dài. Nọc độc của chúng mạnh mẽ, có khả năng hạ gục con mồi chỉ với một lượng nhỏ, khiến cho chúng trở thành kẻ săn mồi hiệu quả trong môi trường tự nhiên.
Rắn hổ mang đất là một trong những loài rắn độc phổ biến ở Việt Nam
Rắn hổ mang chúa:
Tên khoa học: Ophiophagus hannah
Kích thước: Có thể dài tới 3 m
Đặc điểm: Với màu đen xám nổi bật ở đầu và mang, bụng có màu trắng vàng đặc trưng, rắn hổ mang chúa là một trong những loài rắn nguy hiểm nhất. Chúng có đôi mắt nhô ra và vảy lớn trên đầu. Mặc dù không chủ động tấn công con người, nọc độc của chúng có thể gây tê liệt hệ thần kinh, dẫn đến hôn mê hoặc tử vong.
Rắn hổ mang chúa là một trong những loài rắn nguy hiểm nhất mà bạn nên tránh xa
Rắn cạp nong:
Tên khoa học: Bungarus candidus
Kích thước: Có thể dài trên 1 m
Đặc điểm: Thường được biết đến với tên gọi rắn mai gầm, chúng có màu sắc đặc trưng với các dải màu đen và vàng. Nọc độc của rắn cạp nong chủ yếu chứa độc tố thần kinh, gây ra các triệu chứng co rút và liệt sau khi bị cắn.
Chiều dài của rắn cạp nong có thể lên tới 1m
Rắn hổ mang cạp nia:
Tên khoa học: Naja atra
Kích thước: Trung bình chúng có độ dài khoảng 1 m
Đặc điểm: Thân rắn có màu trắng và đen, chia thành các khoang màu. Chúng thường sinh sống ở đồng cỏ và bờ ruộng. Nếu bị cắn, tỉ lệ tử vong có thể lên đến 80% nếu không được chữa trị kịp thời.
Rắn hổ mang cạp nia thường được tìm thấy ở những cánh đồng và đồng cỏ, và chúng có nọc độc rất mạnh
Rắn biển:
Tên khoa học: Hydrophiinae
Kích thước: Đa dạng, thường khoảng 1.5 m
Đặc điểm: Là nhóm rắn độc sống trong môi trường biển, rắn biển có cấu tạo cơ thể dẹt như lươn và không có mang. Chúng cần thường xuyên trồi lên mặt nước để thở. Nọc độc của chúng rất cao, có thể gây tử vong nhanh chóng.
Rắn biển thường được phát hiện ở nhiều vùng biển quanh Việt Nam
Rắn lá khô đốm:
Tên khoa học: Acanthophis spp.
Kích thước: Khoảng 47 cm
Đặc điểm: Với đầu màu đen hoặc nâu nhạt, thân có màu cam đậm hoặc nâu đỏ, loài rắn này có hoa văn đặc trưng với các chấm tròn và sọc đen. Chúng thường sống ở các khu vực rậm rạp và có nọc độc nguy hiểm, thức ăn chính là những loài rắn nhỏ và thằn lằn.
Nọc độc của rắn lá khô đốm được đánh giá là rất nguy hiểm
Kích thước: Chiều dài trung bình từ 1,5m đến 1,95m.
Đặc điểm: Rắn hổ trâu, hay còn gọi là rắn hổ hèo, có màu sắc đa dạng với họa tiết hấp dẫn. Loài rắn này thường được nuôi để phát triển kinh tế và phân bố rộng rãi ở Nam Á và Đông Nam Á. Chúng hoạt động cả ngày lẫn đêm, chủ yếu ăn cóc và các loại rắn nhỏ.
Rắn hổ trâu được xếp vào nhóm các loài rắn có giá trị kinh tế đáng kể
Rắn ri cá
Tên khoa học: Rhabdophis spp.
Kích thước: Kích thước khá lớn với đầu to, rộng và hình dạng cơ thể trụ.
Đặc điểm: Rắn ri cá có màu sắc nổi bật với thân hình đỏ và các vạch ngang màu vàng nhạt. Là loài ăn đêm và sống chủ yếu ở ao bèo, chúng rất hiền lành, không có độc và không gây hại cho con người.
Rắn ri cá thường xuất hiện ở các vùng nước như ao bèo và sông
Rắn ri voi
Tên khoa học: Ptyas mucosa
Kích thước: Cơ thể lớn, có thể nặng từ 7 đến 8 kg.
Đặc điểm: Rắn ri voi được nuôi chủ yếu để lấy thịt do chất thịt dày, chắc và thơm ngon. Loài này không có độc và có thể sống đến 10 năm trong điều kiện nuôi nhốt.
Tuổi thọ trung bình của rắn ri voi có thể đạt tới 10 năm
Rắn ráo
Tên khoa học: Rhabdophis tigrinus
Kích thước: Cơ thể thon dài với chiều dài từ 1 đến 2m.
Đặc điểm: Rắn ráo có đôi mắt to, phần bụng màu vàng sáng hơn phần thân trên. Chúng thường sống ở các bờ ruộng, bụi cỏ ven đường và ven rừng, có tuổi thọ lên đến 15 năm.
Tại Việt Nam, rắn ráo là một trong những loại rắn thường gặp.
Rắn nước
Tên khoa học: Nerodia spp.
Kích thước: Chiều dài trung bình từ 60 đến 150 cm, cân nặng từ 90 đến 900g.
Đặc điểm: Rắn nước chiếm khoảng 2/3 tổng số loài rắn ở Việt Nam, phần lớn rất hiền và không tấn công con người. Tuổi thọ của chúng trung bình từ 6 đến 8 năm và thường được sử dụng làm thực phẩm hoặc nuôi kiểng.
Loài rắn nước thường rất hiền lành và không có xu hướng tấn công người.
Qua bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về các loại rắn, từ đặc điểm nhận diện cho đến những tập tính sinh sống của chúng. Việc nắm rõ thông tin về loài rắn không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về thiên nhiên mà còn nâng cao nhận thức trong việc phòng tránh nguy hiểm từ chúng.
Tại Diệt côn trùng KTX, chúng tôi hiểu rằng việc bảo vệ không gian sống khỏi sự xâm nhập của côn trùng và các loài động vật gây hại là điều cần thiết. Với giải pháp diệt côn trùng hiệu quả và an toàn, Diệt côn trùng KTX cam kết mang đến cho bạn một môi trường sống sạch sẽ, thoải mái. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi sẵn sàng tư vấn và đưa ra những phương pháp diệt côn trùng phù hợp nhất với nhu cầu của bạn.
Nếu bạn đang gặp vấn đề với côn trùng hoặc chỉ đơn giản là muốn biết thêm thông tin về các dịch vụ bắt rắn của chúng tôi, hãy liên hệ ngay với Diệt côn trùng KTX. Chúng tôi sẽ giúp bạn tìm ra giải pháp tối ưu để bảo vệ ngôi nhà của bạn.
Trần Quang Hưng – CEO của Công ty Diệt côn trùng KTX, đồng thời là người sáng lập nên dịch vụ GFC Pest Control từ năm 1996. Với hơn 28 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vệ sinh môi trường, ông đã đưa GFC từ một dịch vụ nhỏ lẻ trở thành tập đoàn lớn mạnh thuộc Top 3 Công ty kiểm soát dịch hại lớn nhất Việt Nam.
![[Diệt côn trùng KTX chia sẻ] Cách phân biệt rắn độc và rắn không độc](https://ktxpestcontrol.com/wp-content/uploads/2025/01/ktx-thumb2-42.jpg)
